یادداشت زنده یاد محمدعلی فروغی ۹۰ سال پیش درباره ی کردستان

محمدعلی فروغی (ذُکاء المُلک) و نخستین نخست وزیر شاهنشاهی پهلوی، حدودن ۹۰ سال پیش نکاتی درباره ی استقلال کردستان نوشت که هنوز هم صادق است:

این تخم لق کردستان مستقل را انگل ایس‌ ها در دهن اکراد شکسته و خاطر دولت ترکیه را از این جهت متزلزل ساخته‌ اند و البته ما هم باید مثل آنها متزلزل باشیم. با اهمیتی که ناحیه ی نفت‌ خیز کردستان پیدا کرده، من باور نمی‌ کنم انگل ایس های مال‌ اندیش آرام بنشینند و بگزارند دولت ترکیه خود را جمع‌ آوری کند و چند سال دیگر سر وقت موصل برود و برای جلوگیری از این خطر، یقینن کردها را به عنوان استقلال با خود همدست خواهند کرد. فرضن که انگل ایس‌ ها هم در این باب اهتمامی نکنند، چون این حرف به دهن‌ ها افتاده و کردها هم مردمان با استعدادی هستند، خودشان بالطبیعه دنبال آن می‌ روند. خاصه اینکه به غیرتشان نخواهد گنجید که زیردست عرب باشند. پس ما باید در هر حال به فکر کردستان خودمان باشیم و اگر حقیقتن ممکن شد، ترک‌ ها را با خودمان همدست کنیم اما نه برای مضمحل و منقرض کردن اکراد، چه این خیالی خام است. بلکه به مهربانی و ذی‌ علاقه ساختن آنها به دولت ایران و تربیت کردن آنها به تربیت ایرانی و این کار برای ما سهل‌ تر است تا برای ترکیه، زیرا کردها از حیث زبانی و نژاد ایرانی هستند و الان کسانی که می‌ خواهند غیرت ملی در آنها ایجاد کنند، به شاهنامه و داستان جمشید و فریدون متوسل می‌ شوند.

اگر مامورین دولت ایرانی، قدری عاقل باشند و طمع را هم کم کنند و دست تعدی و اجحاف را از سر اکراد کوتاه نمایند و فی الجمله حسن تدبیری به خرج دهند، اقل مطالب این است که بین کرد و فارس، خصومت و کینه نخواهد بود و روزی که خیال کردستان مستقل قوت بگیرد، کردهای ایران برای ما اسباب زحمت نخواهند شد و شاید که جنبه ی ایرانی آنها غلبه کند و هیچ آسیبی به ما نرسد بلکه منتفع هم بشویم. اما اگر رویه ی مامورین ایرانی، مثل سابق باشد و به علاوه لاقیدی ما، کردها را به حال خود بگزارد، به عقیده ی بنده مخاطره نزدیک است.

از کتاب "سیاست نامه ی ذکاء الملک" به اهتمام ایرج افشار. صص ۱۲۳_۱۳۰